Carski rez – Sectio caesarea

Carski rez – porođaj operativnim putem može biti preporučen ili neophodan usled raznih medicinskih indikacija: procena veličine bebe, procena dimenzija porođajnog puta, akutnih i hroničnih oboljenja majke ili bebe. Odluku donosi isključivo lekar ginekolog. Carski rez spada u red invazivnih operacija sa povišenim rizikom. Radi se isključivo u bolničkim uslovima u operacionoj sali uz organizaciju tima više specijalnosti (ginekološki, hirurški, anesteziološki, neonatološki).

Carski rez se može raditi u opštoj endotrahealnoj anesteziji ili u regionalnoj, primenom spinalne, epiduralne ili kombinacijom ovih anestezija. Izbor anestezije i priprema za istu zavisi od stepena hitnosti za završetak porođaja, kao i od saradnje i želje majke. Ako se carski rez obavlja u opštoj endotrahealnoj anesteziji, to podrazumeva da pacijentkinja ne jede i ne pije pre operacije bar 6 sati. Pacijentkinja se, uz terapiju kiseonikom preko maske, uspavljuje ubrizgavanjem lekova kroz intravenski put (braunilu). Kad se utvrdi odsustvo svesti, pacijentkinja se intubira i povezuje na aparat za anesteziju koji diše umesto nje. Anesteziolog određuje vrstu i koncentraciju svih lekova tokom carskog reza.

Nakon intubacije počinje operacija zasecanjem kože poprečnim rezom (retko uzužnim) na sredini male karlice. Po otvaranju nekoliko slojeva i materice beba se rađa uz pomoć ginekologa-akušera i predaje se na opservaciju i zbrinjavanje neonatološkoj ekipi. Akušer izvlači posteljicu i utvrđuje njeno stanje. Dalje se vrši zatvaranje materice i drugih slojeva tkiva uz obavezan pregled okolnih organa i utvrđivanja povrede ili traume istih.Kada se završi hirurški deo, pristupa se buđenju iz anestezije. Pacijentkinja se budi u sali, utvrđuje se nivo svesti i mogućnost samostalnog disanja, te se nakon toga porodilja odvodi u sobu intenzivnog lečenja.

Ukoliko se carski rez vrši u regionalnoj anesteziji, pacijentkinja bi trebalo da bude spremna za saradnju (zauzimanje određenog položaja) prilikom aplikovanja igle i/ili epiduralnog katetera, kasnije i leka u spinalni, odnosno epiduralni prostor. Ubrizgavanjem leka obezboljuje se i anestezira donja polovina tela (stomak, karlica i noge), i time omogućava izvođenje operacije bezbolno i očuvane svesti. Prednost regionalne anestezije je u tome što majka može odmah videti svoju bebu i ima osećaj učestvovanja u porođaju. Hirurški postupak je identičan za oba tipa anestezije. Sveukupno operacija traje  45–60 minuta. Nakon oporavka i uspostavljanja rada creva, najčešće drugog do trećeg dana posle operacije, uz prateću terapiju i savet za negu reza, majka se otpušta kući.

Rizici koje nosi carski rez nisu zanemarljivi. Postoji visok rizik od infekcije, ozbiljnog do fatalnog iskrvarenja, visok rizik od tromboembolije i rizici koje nose opšta i regionalna anestezija. Komplikacije se bez obzira na sve primene smanjenja rizika događaju. Mogu ozbiljno ugroziti zdravlje i kvalitet života majke. Moguće komplikacije su brojne, a one se mogu ispoljiti tokom samog operativnog zahvata, rano,u neposrednom postoperativnom toku, i kasnije, u toku perioda oporavka. Postoje i komplikacije koje se ispoljavaju veoma kasno u odnosu na vreme obavljenog operativnog zahvata. Među najčešće komplikacije koje se mogu javiti tokom samog operativnog zahvata spadaju: krvarenje i povrede okolnih trbušnih organa, u prvom redu mokraćne bešike, creva, mokraćovoda, i sl. Moguće su i komplikacije vezane za anesteziju.

Najčešća komplikacija koja se javlja tokom operacije je krvarenje. Zbrinjavanje uzroka krvarenja može zahtevati proširenje obima operacije. U najdrastičnijem obliku ovo podrazumeva i potrebu za odstranjivanjem materice u celosti (sa jajovodima i jajnicima ili bez njih u zavisnosti od aktuelnih operativnih mogućnosti, životne dobi žene i prethodnog živog potomstva), a zbog vitalne ugroženosti pacijenta. Sem toga, obim krvarenja kod operacija u trudnoći, a posebno tokom carskog reza, može biti za kratko vreme toliko velik da u krajnjem ishodu može ugroziti i život trudnice i ploda.

Posle operacije, kako u ranom postoperativnom toku, tako i kasnije, najčešće se kao komplikacije javljaju: krvarenja, infekcije, tromboze (stvaranje ugrušaka u krvnim sudovima), plućna embolija i druge komplikacije. Komplikacije se mogu odnositi na genitalne, ali i na ostale organe i sisteme. Zbog krvarenja, koje je kod carskog reza, uključujući i nekomplikovani operativni zahvat, uvek značajno, anesteziolog i operator će tokom i/ili nakon operacije procenjivati potrebu za eventualnom transfuzijom krvi i/ili krvnih komponenti (plazma, trombociti, itd.)

U slučaju pojave komplikacija koje su u vezi sa samim operativnim zahvatom, iste će zbrinjavati multidisciplinarni tim lekara odgovarajućih specijalnosti (specijalista opšte hirurgije, urolog, vaskularni hirurg, i sl.). U slučaju potrebe, u dalji tok lečenja biće uključeni specijalisti drugih nehiruških specijalnosti. Ponekad može doći i do težih poremećaja zdravstvenog stanja pacijenta koji podrazumevaju potrebu za mehaničkom ventilacijom do uspostavljanja normalne funkcije pluća. Takođe, pacijent mora biti upoznat da je, bez obzira na sve mere predostrožnosti, moguće da kod carskog reza, kao posledica komplikacija, a ređe i samog operativnog zahvata, dođe do smrtnog ishoda. Ukoliko po otpuštanju iz bolnice porodilja dobije temperaturu i/ili ima bol u stomaku (sa krvarenjem ili bez njega), neophodno je da se hitno javi u bolnicu.