Rak debelog creva
Rak debelog creva ili kolorektalni karcinom, jedna je od najčešćih zloćudnih bolesti, koja je podjednako zastupljena kod oba pola, najčešće starosne dobi preko 50 godina. Prema učestalosti karcinom debelog creva je na trećem mestu posle karcinoma pluća i dojke.
Rak debelog creva je maligni tumor koji može biti lokalizovan na bilo kom delu debelog creva, ili na njegovom završnom delu (rektumu).
Tačan uzrok nastanka karcinoma debelog creva nije u potpunosti poznat. Najčešće počinje promenom na sluzokoži creva ili nastankom izraštaja na unutrašnjem zidu creva (adenomatozni polipi) koji tokom dužeg niza godina mogu da se promene i prerastu u malignu promenu. Smatra se da nastaju kao posledica delovanja naslednih faktora, faktora sredine, načina ishrane i stila života.
Faktori rizika:
- starosno doba od 50 godina i više;
- zapaljenjske bolesti creva (ulcerozni kolitis, Kronova bolest);
- ishrana - previše crvenog mesa i životinjskih masti, a malo žitarica, voća i povrća;
- fizička neaktivnost, gojaznost, dijabetes;
- preterani ili učestali unos alkohola;
- pušenje.
Simptomi karcinoma debelog creva
Rak debelog creva najčešće se javlja bez simptoma, a kad se simptomi pojave, rak debelog creva je najčešće već uznapredovao.
- iznenadni gubitak težine - gubitak od 10 kilograma ili više za šest meseci ili manje bez poznavanja uzroka;
- umor i iscrpljenost koji ne prolaze nakon odmora;
- abdominalni grčevi, grčevi, nadimanje - rak debelog creva može uticati na navike pražnjenja creva;
- krv u stolici - ponekad se mogu primetiti svetlo crvene mrlje u maloj koncentraciji. Stolica može biti vrlo tamna ili crna što zahteva obaveznu posetu lekaru. Pozitivan test pregleda stolice na okultno krverenje ne znači da malignitet postoji, jer može nastati kod prisustva polipa, hemoroida i zapaljenjskih bolesti creva;
- malokrvnost - kontrola krvne slika, pad hemoglobina i gvožđa mogu biti rani znak kolorektalnog karcinoma;
- promene u pražnjenju creva - zatvor ili dijareja, nepotpuno pražnjenje creva, lažni pozivi.
Dijagnostika raka debelog creva
Dijagnostika raka deboleg creva u današnje vreme ne predstavlja problem zahvaljujući savremenoj endoskopskoj dijagnostici.
Kod postojanja ma kojih od već navedenih tegoba neophodno je obratitii se gastroenterologu.
Nakon iscrpne anamneze sprovešće se kolonoskopija - endoskopska metoda koja ima dijagnostički, ali i terapijski značaj. Ona omogućava najbolji prikaz svih struktura debelog creva kako bi se detektovala određena promena na sluzokoži creva. Pored opservacije sluzokože tokom izvođenja procedure, u zavisnosti od nalaza ova metoda daje mogućnost preciznog uzimanja uzorka sa sumnjive promene za patohistološku analizu kako bi se postavila konačna dijagnoza.
Takođe, kod zapaženih polipa, istovremeno se vrši njihovo otklanjanje, koje je bezbolno i predstavlja kod ovih stanja definitivnu terapiju. Komplikacije kolonoskopije su veoma retke, a eventualno postojanje krvarenja nakon biopsije promene spontano prestaje.
Kolonoskopija je zlatni standard u dijagnostici promena debelog creva i treba je uraditi preventivno u slučaju postojanja porodičnog opterećenja nakon 40. godine života.
Dopunske dijagnostičke procedure:
- kompjuterizovana tomografija (CT) abdomena i male karlice, grudnog koša ili Rtg srca i pluća;
- laboratorijske analize krvi i mokraće.
Nakon dijagnostike postavljaju se indikacije za hirurško lečenje i pacijent se upućuje abdominalnom hirurgu. U zavisnosti od patohistološkog nalaza i dopunskih dijagnostičkih procedura pacijent se dalje upućuje onkološkom konzilijumu.
Prevencija:
- pravilna ishrana;
- fizička aktivnost;
- pregled gastroenterologa kod postojanja hemoroida, promena u pražnjenju creva i ponovljenih zapaljenskih procesa treba sprovesti bar jednom godišnje;
- pregled stolice na okultno (nevidljivo) krvarenje iz tri uzastopna uzorka stolice treba da bude obavezan za osobe posle 40. godine života jedanput godišnje.
